دلاوران مرصاد-در حالی که جامعه ایرانی همواره از تنوع قومی، زبانی و مذهبی برخوردار بوده، طی سال‌های اخیر برخی جریان‌های فکری و سیاسی با دامن‌زدن به مرزبندی‌های مصنوعی، همزیستی تاریخی اقوام و گروه‌ها را تهدید کرده‌اند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تقویت هویت ملی و مشارکت برابر، تنها از مسیر نفی تبعیض و مرزبندی‌های ناروا می‌گذرد.
ایران سرزمینی است با پیشینه‌ای کهن از تنوع اقوام، مذاهب، زبان‌ها و فرهنگ‌ها. کرد، ترک، فارس، بلوچ، عرب، ترکمن، لر و گیلک، هر یک با زبان و آیین خود، در ساختن تمدن و هویت ایران سهیم بوده‌اند. اما متأسفانه در دهه‌های اخیر، گاهی سیاست‌های ناصواب یا سوء‌برداشت‌های فرهنگی و رسانه‌ای، سبب شده مرزهای ذهنی میان مردم پررنگ‌تر شود.
مرزبندی قومی و نژادی، هرچند ممکن است در ظاهر به بهانه «تکثر فرهنگی» توجیه شود، اما در عمل زمانی که با تبعیض یا انکار برابری حقوق شهروندی همراه گردد، به بذر تفرقه بدل می‌شود. برخی رسانه‌ها و گروه‌ها نیز آگاهانه یا ناآگاهانه به این دامن زده‌اند، در حالی که بنیان جامعه سالم، بر برابری، احترام متقابل و گفت‌وگو استوار است، نه بر تبار و مذهب.
در مواردی نیز مرزبندی‌های مذهبی و اعتقادی، به‌ویژه در فضای مجازی، باعث بروز تنش‌های زبانی و هویتی میان شیعه، سنی، اهل حق، مسیحی، یهودی و دیگر ادیان موجود در ایران شده است. این در حالی‌ست که قانون اساسی ایران، به صراحت اقلیت‌های دینی را به رسمیت شناخته و همزیستی مسالمت‌آمیز مذهبی در بسیاری از شهرهای ایران سابقه‌ای دیرینه دارد.
تحلیل‌گران بر این باورند که این مرزکشی‌ها نه‌تنها با وحدت ملی و انسجام اجتماعی در تضاد است، بلکه در دنیای جهانی‌شده امروز، مانعی جدی بر سر راه توسعه، دموکراسی و عدالت اجتماعی محسوب می‌شود. مردمی که با هم احساس تعلق نکنند، به سختی در ساختن آینده‌ای مشترک مشارکت خواهند کرد.
پیشنهاد سیاستی:
- بازتعریف هویت ملی نه بر اساس قومیت و مذهب، بلکه بر مبنای «شهروندی برابر».
- آموزش چندفرهنگی در نظام آموزشی رسمی.
- حمایت از رسانه‌های محلی و اقوام در چهارچوب وحدت ملی.
- توسعه متوازن منطقه‌ای برای کاهش حس محرومیت در مناطق قومی.
- تقویت گفت‌وگوی بین‌فرهنگی و بین‌مذهبی با مشارکت نخبگان و روشنفکران.
جمع‌بندی:
مرزهای جغرافیایی ما با جوهر خون و فرهنگ هزارساله‌مان ترسیم شده‌اند، اما مرزهای ذهنی و تبعیض‌آمیز، ساخته و پرداخته‌ی سیاست‌های کوتاه‌نگر و افکار آلوده‌اند. اکنون وقت آن است که با پذیرش تکثر درون‌زا و بازسازی مفهوم “ایرانی‌بودن”، جامعه‌ای متحد، برابر و در عین حال رنگارنگ بسازیم؛ ایرانی برای همه ایرانیان.
