ا بیش از ۵۰ میلیون کاربر ایرانی، اینستاگرام به یکی از پرنفوذترین رسانه‌های غیررسمی در کشور بدل شده است. اما این نفوذ لزوماً با ارتقای سطح فکری یا فرهنگی همراه نبوده؛ بلکه روندی نگران‌کننده از سطحی‌گرایی، مصرف‌زدگی، اختلال در هویت فردی و ناهنجاری‌های روانی را به همراه آورده است.

یکی از نخستین اثرات منفی اینستاگرام، ترویج سبک زندگی لوکس و غیرواقعی است. بسیاری از کاربران، با نمایش مداوم دارایی‌ها، سفرها، عمل‌های زیبایی و برندهای گران‌قیمت، تصویری غیرواقعی از زندگی عادی ترسیم می‌کنند؛ تصویری که منجر به حس ناکافی‌بودن، اضطراب اجتماعی، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس در میان نوجوانان و جوانان شده است.

از سوی دیگر، اینستاگرام به بستر اصلی تولید و توزیع شایعات، فیک‌نیوز و شبه‌دانش تبدیل شده است. در نبود نظارت مؤثر و نهادهای راستی‌آزما، بسیاری از کاربران تحت تأثیر اطلاعات نادرست در حوزه‌های پزشکی، روانشناسی، تغذیه، سیاست و حتی دین قرار می‌گیرند.

مخاطرات اخلاقی و جنسی نیز از جمله دیگر آسیب‌های جدی این فضاست. افزایش صفحات با محتوای جنسی ضمن تخریب بنیان اخلاق عمومی، به ابزاری برای تجارت پنهان و بعضاً جرائم سازمان‌یافته مانند فریب نوجوانان یا اخاذی‌های اینترنتی تبدیل شده است.

در بُعد سیاسی و اجتماعی، فرهنگ “حمله جمعی” و “لغو (cancel culture)” باعث شده بسیاری از فعالان مدنی، هنرمندان، روزنامه‌نگاران و حتی کاربران عادی از ترس طرد یا حمله مجازی، به خودسانسوری یا انزوا روی بیاورند.

به بیان دیگر، اگرچه اینستاگرام در برخی موارد به ایجاد فرصت برای کسب‌وکارهای کوچک و ارتباطات گسترده‌تر کمک کرده، اما نبود آموزش رسانه‌ای، ضعف در سیاست‌گذاری سایبری، و خلأ نظام ارزشی روشن در جامعه ایرانی، باعث شده این پلتفرم بیش از آنکه فرصتی برای رشد باشد، به آیینه‌ای مخدوش از واقعیت و عاملی برای گسست فرهنگی و روانی بدل شود.

نتیجه‌گیری:
جامعه ایرانی، بیش از هر زمان دیگری نیازمند سواد رسانه‌ای، قوانین حمایت‌گر، و آگاهی انتقادی نسبت به شبکه‌های اجتماعی است. در غیر این صورت، آسیب‌های روانی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از شبکه‌هایی چون اینستاگرام، می‌تواند نسلی را در چنبره‌ی توهم، اضطراب و بی‌هویتی گرفتار سازد.