دلاوران مرصاد_در اقتصاد خانواده ایرانی، نقش زنان تنها به مدیریت هزینه‌ها یا مشارکت در تأمین درآمد خلاصه نمی‌شود؛ بلکه آنان با هوشمندی، تدبیر و برنامه‌ریزی، بنیان اقتصاد خرد خانوادگی را شکل داده و از آن صیانت می‌کنند؛ نقشی که با وجود اهمیت بالا، هنوز در بسیاری از سیاست‌گذاری‌ها نادیده گرفته می‌شود.
۱. اقتصاد خانواده؛ سنگ بنای اقتصاد ملی
هیچ نظام اقتصادی در مقیاس کلان نمی‌تواند موفق باشد، مگر آنکه خانواده‌ها در سطح خرد، اقتصادی پایدار و متعادل داشته باشند. خانواده ایرانی به‌عنوان واحد بنیادین جامعه، هم تولیدکننده و هم مصرف‌کننده است و زن در این واحد، جایگاهی کلیدی دارد؛ هم به‌عنوان «مدیر داخلی» که هزینه‌ها را کنترل می‌کند، و هم به‌عنوان «تولیدکننده ارزش» در قالب کار خانگی، کارآفرینی یا اشتغال بیرونی.
۲. مدیریت هزینه؛ اقتصاد تدبیر زنانه
زنان ایرانی به‌ویژه در دهه‌های اخیر، نشان داده‌اند که حتی در شرایط اقتصادی دشوار نیز می‌توانند با تدبیر در خرید، برنامه‌ریزی در مصرف، پرهیز از اسراف، و مدیریت منابع محدود، خانواده را از بحران عبور دهند. این مدیریت مصرف هوشمندانه که اغلب نادیده گرفته می‌شود، درواقع یکی از پایه‌های حفظ تعادل مالی در خانه‌های ایرانی است.
۳. اشتغال و کارآفرینی؛ از خانه تا بازار
امروزه بسیاری از زنان ایرانی، علاوه بر ایفای نقش مادری و همسری، به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تأمین معیشت خانوار مشارکت دارند. از زنان شاغل در بخش‌های آموزشی، درمانی، فرهنگی و اقتصادی گرفته تا بانوان کارآفرین در حوزه تولیدات خانگی، صنایع دستی، فروش اینترنتی یا مشاغل خدماتی، همگی بخشی از پویایی اقتصاد خانواده را رقم می‌زنند. در مناطق روستایی نیز، زنان با مشارکت در کشاورزی، دامداری و تولیدات سنتی، نقشی بی‌بدیل دارند.
۴. کار خانگی؛ ارزش‌افزوده‌ای بی‌مزد
باید اذعان کرد که کار خانگی زنان—پخت‌وپز، تربیت فرزند، مراقبت از سالمندان، آموزش فرزندان و نظم‌دهی به امور منزل—گرچه مزد اقتصادی ندارد، اما اگر برون‌سپاری شود، هزینه‌ای هنگفت خواهد داشت. بر اساس محاسبات برخی اقتصاددانان، ارزش مالی این فعالیت‌ها در برخی کشورها تا ۳۰٪ تولید ناخالص ملی تخمین زده شده است. متأسفانه، در ایران این بخش از فعالیت زنان نه در آمار رسمی لحاظ می‌شود و نه در نظام حقوقی به رسمیت شناخته شده است.
۵. زنان؛ محور تربیت نسل اقتصادی آینده
یکی دیگر از وجوه مهم نقش اقتصادی زنان در خانواده، تربیت فرزندانی با سواد مالی و سبک زندگی متعادل است. فرزندی که از مادر خود صرفه‌جویی، قناعت، اولویت‌بندی هزینه‌ها و پرهیز از تجمل‌گرایی را می‌آموزد، به سرمایه‌ای برای اقتصاد سالم در آینده تبدیل خواهد شد.
جمع‌بندی:
نقش زن در اقتصاد خانواده ایرانی، ترکیبی از مشارکت هوشمندانه، تدبیر در مصرف، تولید پنهان و تربیت اقتصادی نسل آینده است. نادیده گرفتن این نقش در برنامه‌ریزی‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و آموزش‌های رسمی، نوعی غفلت راهبردی محسوب می‌شود. باید زن ایرانی را نه صرفاً مصرف‌کننده یا یار کمکی مرد، بلکه یک «کنشگر اصلی اقتصاد خانواده» دید؛ کسی که هم عقل اقتصادی دارد، هم مهارت مدیریت، و هم انگیزه‌ای عمیق برای حفظ بنیان خانواده.
